Karahanlılar’da Devlet Kademeleri Nelerdir?

Karahanlı hanedanı veya kısaca Karahanlı hanedanı, 840-1212’de Orta Asya ve Mâverâünnehir hükmeden Türk hanedanıdır. Orta Asya’da kurulan ilk İslam hanedanıdır. Olumlu görüşe göre, Karahanlı eyaleti, Karlukların Türk kabilesine aitti. 389/999 yılında İlek Han komutasındaki Karahanlı saldırısı (388-403 / 998-1013 ) Mâverâünnehir bölgesinde kontrolü ele geçirmelerine izin verdi. Bu saldırılar aynı zamanda Samani hanedanının çöküşünü de haber veriyordu. Saldırıdan sonra Karahanlı eyaleti bölgedeki Samani eyaletinin çoğunu işgal etti. Karahanlı milleti birçok iç çatışma ve bölünme dönemi yaşadı.

Bölünmeler ve iç çatışmalar, elbette, her devletin yönetiminde ortaklık sistemlerinin uygulanmasının sonucudur. Devlette aynı zamanda Büyük Han ve Ortak Han olmak üzere iki farklı hükümdar vardı. Büyük Han, devletin doğu ve doğu kesimlerinde yaşıyor. Diğer Han batıda yaşıyordu ve devletin batı kısmını yönetiyordu.

Karahanlar Adını Nasıl Almıştır?

Karahanlı veya Türk Hanlığı, 840-1212 yılları arasında, günümüz Kırgızistan merkezli Orta Asya ülkelerini yöneten Türkiye’nin ilidir. Bu krallığa bazı tarihi kaynaklarda “İlekhan Krallığı” denir. Bulunan sikkelerin çoğunda tipik “İlek (İlik, elik, vb.)” kelimesi vardır. Örneğin İslami kaynaklarda Ali ibn el-Esir bu hanedanın adını al Hāqaniya, al Hāniya veya al afrasiya olarak tanımlamıştır. Çağdaş edebi kaynaklarda, hanedan genellikle Kaganiya Moluk al Ḵāniya veya Āle Afrāsiāb (Afrasiab) olarak anılırdı.

Karahan İsmi Nasıl Oluşmuştur?

Devletin adı Türkçe Kara ve Han olmak üzere iki kelimeden oluşmaktadır. Türkçede “Kara” siyah ve aristokrat anlamına gelir ve “Han” daha doğrusu Kağan, Tanfu, Hakan, Yabgu ve İlbay gibi hükümdarlara verilen Türkçe unvandır. Profesör Omeljan Pritsak sorunu başka bir açıdan açıkladı. Siyah, kırmızı, beyaz ve gökyüzü Türkler için dört önemli noktayı temsil eder. Ülke kuzeyi gösterir ve çoğu şehirde bu yönlerdeki kapılar ayrı olarak adlandırılır. Çanın kuzeyi yani Kara yönü (yan) Türk kapısıdır.

Güney Kapısı Hindistan Kapısı, Batı Kapısı Yahudi Kapısı ve Doğu Kapısı Çin Kapısıdır. Siyah ayrıca güçlü, onurlu ve cesur anlamına gelir. Bu nedenle, adı benimsemeleri gerekirdi. İfade Çinlilerin Gazneli Mahmud’a verdikleri “Karahan” da aynı anlama gelmelidir. Siyah büyüklük, yükseklik ve üstünlük anlamına gelir. Örneğin, Türkiye’nin doğu ve batı karasuları her zaman gür sular ve nehirlerle karakterize edilmiştir.

Karahanların Tarihi Nedir?

Karahanlı hanedanının ilk hanı, tarihi ve kurucusunun kim olduğu hep tartışıldı. Karahanlı ili İslam ile ilgilidir ve tüm kaynaklar aynı kişiye, Satuk Buğla Han’a odaklanır.  5. yüzyılda Kaşgar’da yaşayan tek tarihçi olan Ebu’l Futub’ Abd al Ghafir bin Hüseyin el-Alma’i, şehrin tarihini Tarık Kaşgar adıyla yazmış ve Satuk’un Buğra Han’ı dönüştürdüğünü söylemiştir. Ancak, bu ilk el yazısı metin 14. yüzyılda kayboldu ve kısmen kopyalandı. Jamal Qarshi tarafından bir kez daha dile getirildi. Yüzyılın başında Mulhaqatal Suresi adlı kitabında. Diğer bir kaynak ise Çağatayca’nın 1889’da bulunan son bölümüne ait olan Buğra Han’ın (Tazkirah Buğra Han) hatırasıdır.

Burada 17. yüzyıldan kalma bir el yazması nüshasını bulacaksınız. Kuruluşu hakkında çok az bilgi bulunan Karahanlı eyaleti, Karluklar, Chigir, Yaguma ve diğer Türk boylarından oluşuyordu. Devlet, Uygur Hanlığının Kırgızistan tarafından yıkılmasından sonra 840 yılında Birgekul Kadir Han tarafından kurulmuştur. 893’te Kaşgar eyalet başkenti oldu. Bilge Hüsametin Han’dan sonra devleti oğulları Basır Arslan Han ve Oulsak Kadir Han yönetti. Balasagun ve Taraz merkezli iki büyük idari bölgeye ayrılan ilde, Basır Arslan Han, Balasagun Büyük Hanı olarak yönetimi, Oğulçak Kadir Han ise Taraz Müşterek Hanı olarak idareyi paylaştı.

Karahanlar Nasıl İlerleyiş Sağladı?

10. yüzyılın sonlarında Oğulçak Kadır Han’ın yeğeni Satuk, savaşta bulundukları Samani mültecilerinin etkisiyle İslam’ı benimsemiş ve ulusal tarihte yeni bir sayfa açmıştır. İslamiyet’i kabul ettikten sonra adı Abdul Kerim olan Satuk Han, sürekli savaş halinde olan Samani hanedanının desteğiyle amcasıyla savaşarak devletin kontrolünü ele geçirdi. İslam’ı devlet dini olarak benimseyen Satuk Han’ın saltanatı sırasında Karahanlıların neredeyse tamamı bu dine geçmiştir. Karahanlı hanedanı ilk büyük Müslüman Türk devletiydi. Halifelik döneminde “Nasr Bin Ali”, Abbasiler Karahanlı hanedanını Müslüman bir ülke olarak tanıdılar. Karahanlı hanedanı, Samani hanedanına karşı, Gazna hanedanını destekledi ve Samanid hanedanını yok etti.

Karahanların Hanları Kimlerdir?

1042 hanedan mücadelesi sonucunda devlet doğu ve batı Karahanlı hanedanlarına bölünmüştür. Karahanlı hanedanının batı devleti 104-2212 yılında hüküm sürmüş, ilk başkenti Özkent olan devlet 1212 yılında Kwara Zumşah tarafından yıkılmıştır. Önemli merkezleri Balasagun, Taras ve Kaşgar olan ve ilk hükümdarı olan Doğu Karahanlı hanedanı. Tanga Chib Grahan, 1211 yılında Karahanlı hanedanı tarafından yıkılmıştır. Krallık (Kağanlık) Altay ailesine göre iki alt krallığa bölünmüştür. Doğu Karahanlı hanedanının hükümdarı, Balasagun’da (veya Kara Ordu’da) “Arslan” unvanı altında yaşayan Büyük Han’dı.”Aslan” kelimesi, Karlukların Chigil kabilesinin bir totemi olan aslan anlamına gelir.

Batı Karahanlı hanedanının hükümdarı olan ikinci Karahanlı hanedanı, Taraz’da yerleşikti ve daha sonra Kaşgar’a taşındı ve Taraz’a döndü. Unvanı Bugla Karakhan’dı. Karlukların yırtıcı kabilesinin totem olan anlamına gelen “Buğra” , Aral Denizi’nden batı Çin’e ve Moğol adalarına kadar uzanan coğrafyaya Karahanlı hanedanı hâkimdi.

Karahanların İktisadi Yapısı Nedir?

Karahanlılar döneminde kömür, bakır, altın ve kurşun içeren madenler işletiliyordu. Kuşa, Kaşgar, Balta ve Horten Çarşılarında işlenmiş altın ve bakır ürünleri satıldı ve yıllık sergi açıldı. İpek Yolu’nda yeşim taşı, Yurunkash nehir yatağında beyaz yeşim, Karakaş nehir yatağında siyah yeşim ve ipek ticareti yapıldı. Satuk Buğra Karahan, Harun Buğra Karahan, Musa Buğra Karahan, Yusuf Kadir Karahan, Süleyman Arslan Karahan, Batılı hanlar Tamğaç וbrahim Han, I. NasrŞemsiel Mülk Han ve diğerleri adına altın, gümüş ve bakır sikkeler basılmıştır.